Ochrona środowiska naturalnego oraz przywiązywanie wagi do zrównoważonego rozwoju są jednymi z podstaw Europejskiego Zielonego Ładu. Wraz z postępującymi zmianami klimatycznymi znaczenie zasobów wodnych będzie nieustannie rosło, zarówno z perspektywy środowiska jak i społeczeństwa. Z tego względu jednym z kluczowych obszarów ochrony środowiska i Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej jest ochrona wód, jednego z najważniejszych zasobów dla naszej planety. Za ochronę wód w odniesieniu do rolnictwa odpowiada dyrektywa azotanowa, będąca jednym z pierwszych aktów UE mających na celu kontrolę zanieczyszczeń i poprawę jakości wód[1]. Wraz z upływem czasu za pomocą dyrektywy azotanowej wdrażano coraz więcej nowych regulacji ograniczających negatywny wpływ rolnictwa na środowisko. Dziś w wielu regionach UE dyrektywa ta jest gwarancją etycznej produkcji zwierzęcej z poszanowaniem środowiska naturalnego.
Głównym celem dyrektywy azotanowej jest ochrona jakości wód w całej Europie poprzez ograniczenie przedostawania się azotu pochodzenia rolniczego do wód gruntowych i powierzchniowych. W Unii Europejskiej działania w tym zakresie realizowane są już od prawie 30 lat, co powoduje, że według badań – jakość wody w UE z każdym rokiem staje się coraz lepsza[2]. Co więcej, Unia Europejska jako Wspólnota jest przykładem dla innych krajów i regionów świata, które nie wdrożyły tego typu polityk u siebie[3]. Efektem tych działań jest malejąca produkcja i wykorzystanie nawozów sztucznych, których zużycie zmalało o około 25% od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Warto podkreślić, że nawozy powszechnie stosowane w USA, takie jak mocznik czy amoniak, są przedmiotem coraz większych obostrzeń w Unii[4]. Wszystkie te zakazy mają na celu ochronę środowiska, a co za tym idzie podniesienie jakości żywności produkowanej w lepszych warunkach środowiskowych.
Ewolucja dyrektywy azotanowej wprowadza coraz to nowe obszary ograniczeń, przechodząc od regulacji w zakresie nawożenia mineralnego i rodzajów stosowanych nawozów do coraz większego nacisku na lepsze zarządzanie produkcją zwierzęcą i powstającymi tam produktami ubocznymi. Bardzo dobrym przykładem jest realizacja polityki ograniczającej ilość stosowanego azotu, niezależnie czy jest to azot mineralny czy naturalny, do 170 kilogramów azotu w czystym składniku w przeliczeniu na hektar upraw[5]. Oprócz tego istnieją też odgórne limity nawożenia dla większości roślin uprawianych w europejskich gospodarstwach. Kolejnym ważnym aspektem jest stosowanie nawozów we właściwych terminach – w niektórych krajach nawożenie można stosować tylko wtedy, kiedy gleba ma odpowiednią temperaturę i nie jest zamarznięta[6]. Wszystko to ma na celu ograniczenie strat azotu poprzez jego wymywanie. Regulacje te to nie tylko teoria, ale i lata praktyki. Każdego roku, wielu rolników jest szkolonych w kwestii właściwego nawożenia w celu zredukowania wpływu nawozów na środowisko naturalne[7].
Kolejnym ważnym punktem dyrektywy jest zarządzanie metabolitami i kontrola nad stosowaniem nawozów naturalnych. W niektórych regionach poszczególnych krajów Unii Europejskiej każde gospodarstwo wytwarzające nawozy naturalne jest zobligowane do zapewnienia właściwej infrastruktury do przechowywania i dystrybuowania nawozów tego typu[8]. Rolnicy mogą otrzymać dodatkowe wsparcie na budowę krytych, szczelnych zbiorników oraz maszyn aplikujących płynne nawozy w sposób ograniczający emisję gazów im towarzyszących[9]. Rolnicy są też zobligowani do wykazywania czy nawozy naturalne niewykorzystane we własnym gospodarstwie zostały wykorzystane przez innych rolników we właściwy sposób. Dzięki temu powstaje szczelny system, zapewniający odpowiednią jakość wód i gleb w Unii Europejskiej. Warto wspomnieć, że brak tego typu regulacji bywał już przedmiotem ważnych sporów na terenie Ameryki Północnej[10][11].
Unia Europejska od dawna troszczy się o środowisko naturalne, a dyrektywa azotanowa jest sformalizowanym przejawem tej troski. Dzięki tego typu rozwiązaniom prawnym, można być pewnym, że wpływ produkcji zwierzęcej na środowisko jest nadzorowany i został istotnie ograniczony, nie doprowadzając do zanieczyszczeń naszych najważniejszych wspólnych dóbr – czystej wody i środowiska naturalnego.
- [1] https://www.fdpa.org.pl/dyrektywa-azotanowa
- [2] https://ec.europa.eu/environment/pubs/pdf/factsheets/nitrates/pl.pdf
- [3] http://www.nine-esf.org/files/ena_doc/ENA_pdfs/ENA_c2.pdf
- [4] https://www.dtnpf.com/agriculture/web/ag/crops/article/2016/12/09/european-fertilizer-faces-many
- [5] https://www.kalendarzrolnikow.pl/5329/nowy-program-azotanowy-sprawdz-czy-wiesz-juz-o-nim-wszystko
- [6] https://ec.europa.eu/environment/water/water-nitrates/pdf/Final__report_impact_Nitrates_Directive_def.pdf
- [7] https://ec.europa.eu/environment/water/water-nitrates/index_en.html
- [8] https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/dyrektywa-azotanowa-na-barkach-rolnikow-5544.html
- [9] https://www.arimr.gov.pl/pomoc-unijna/prow-2014-2020/poddzialanie-41-inwestycje-w-gospodarstwach-polozonych-na-obszarach-osn.html
- [10] https://www.newyorker.com/news/news-desk/could-smithfield-foods-have-prevented-the-rivers-of-hog-waste-in-north-carolina-after-florence
- [11] https://www.politico.com/newsletters/morning-agriculture/2018/04/27/north-carolina-residents-win-big-money-from-smithfield-189694