Aktualności

Dobrostan zwierząt w Unii Europejskiej – 40 lat historii, setki lat tradycji

Dobrostan zwierząt w Unii Europejskiej – 40 lat historii, setki lat tradycji

Dobrostan zwierząt to obecnie często poruszany temat w debacie publicznej. Świadomi konsumenci domagają się produktów powstałych w etyczny sposób, z maksymalnym poszanowaniem praw zwierząt. Warto jednak wiedzieć, że obszar ten został wpisany w podstawy funkcjonowania europejskiej wspólnoty gospodarczej kilkadziesiąt lat temu, a prawa zwierząt w Europie respektowane są już od kilkuset lat.

Spośród wszystkich zakątków naszego globu, to w Europie prawa ochrony zwierząt są najbardziej złożone oraz przykładana jest do nich duża uwaga. Europejczycy, którzy na początku dziewiętnastego wieku stworzyli zalążek nowoczesnych wymogów dobrostanu zwierząt, pozostają przez następne dwieście lat ich bardzo konsekwentnymi orędownikami. Z czasem inne kraje, takie jak USA, biorąc przykład ze starego kontynentu, same wprowadziły regulacje dotyczące produkcji zwierzęcej, jednak wciąż to Europejczycy wyznaczają globalne trendy w tym zakresie.

Aktualna legislacja dotycząca dobrostanu zwierząt sięga jeszcze czasów Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, kiedy to w 1974 r. w ramach dokumentu nazywanego dzisiaj Trzynastym Artykułem o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej utworzono podstawy do kreowania prawa wspólnotowego w obszarze polityki rolnej, środowiskowej czy dobrostanu zwierząt[1]. Same prawa zwierząt mają jednak w Europie znacznie dłuższą tradycję.

Historycznie, pierwszą osobą poruszającą tematykę praw zwierząt był Pitagoras w starożytnej Grecji[2]. Głosił on potrzebę humanitarnego traktowania zwierząt, jednakże pogląd ten pozostawał w obrębie dyskusji filozoficznych. Europejczycy byli również pionierami w zakresie tworzenia legislacji związanej z prawami zwierząt. Parlament Irlandii w 1635 r. uchwalił „An Act against Plowing by the Tayle, and pulling the Wooll off living Sheep”, pierwszy na świecie dokument uchwalający prawa zwierząt, który chronił owce oraz konie przed niewłaściwym traktowaniem[3].

Uchwalone prawo rozpoczęło okres intensywnej dyskusji filozoficznej oraz powstawania nowych przepisów dotyczących ochrony zwierząt. Na terenie Europy wprowadzano coraz to nowe prawa chroniące konie, owce, bydło, a następnie świnie. Bardzo ważne było wprowadzenie w 1965 r. do legislacji Wielkiej Brytanii pojęcia „pięciu swobód”, które gwarantowało zwierzętom gospodarskim swobodę ruchu oraz właściwy dobrostan zapewniający odpowiedni komfort[4]. Unia Europejska była pierwszym podmiotem, który wprowadził międzynarodowe regulacje dotyczące zwierząt gospodarskich.

W 1974 r. uchwalono dyrektywę wprowadzającą nakaz ogłuszenia zwierząt przed ubojem, obowiązującą w każdym ze zrzeszonych w UE krajów[5]. Następnie, w 1976 r. wprowadzono Europejską Konwencję dla Ochrony Zwierząt Gospodarskich[6], która gwarantowała spełnienie warunków odpowiadających fizjologicznym potrzebom zwierząt w zakresie temperatury, oświetlenia czy dostępnej przestrzeni, tak aby przebywały w warunkach jak najbardziej zbliżonych do naturalnych. Legislacja ta obejmowała również transport i ubój zwierząt. Warto podkreślić, że USA do dzisiaj nie wprowadziły analogicznej konwencji[7].

Wraz z rozwojem Unii Europejskiej, w 1993 r. wprowadzono minimalne standardy dobrostanu dla większości gatunków zwierząt gospodarskich hodowanych w Europie[8]. Swoistą rewolucją było wprowadzenie w 1998 r. dyrektywy dotyczącej ogólnego dobrostanu wszystkich zwierząt gospodarskich, w tym również ryb[9]. Dyrektywa wprowadzała bezpośrednio nakaz zagwarantowania zwierzętom pięciu wolności:

  • wolności od głodu i pragnienia,
  • wolności od dyskomfortu,
  • wolności od bólu i chorób,
  • wolności do wyrażania normalnego behawioru,
  • wolności od strachu i stresu[10].

Wymogi dobrostanu zwierząt nie są jednak historią, a ciągle rozwijającym się obszarem prawa w Unii Europejskiej. Od lat dziewięćdziesiątych XX wieku wprowadzono wiele rozwiązań, które na świecie wciąż stanowią rzadkość: zakaz antybiotyków w paszy (2003)[11], stosowania hormonów wzrostu (1996)[12] czy nakaz grupowego utrzymywania loch (2008)[13]. Istnieje również wiele szczegółowych wymogów dotyczących wentylacji, warunków środowiskowych, oświetlenia czy obsady zwierząt, z których inne kraje mogą brać przykład. Wydaje się, że w najbliższej przyszłości UE nadal pozostanie pionierem w zakresie rozwoju dobrostanu zwierząt kontynuując kilkusetletnią tradycję.