Kraje członkowskie Unii Europejskiej są pionierami w zakresie dobrostanu zwierząt i etycznej produkcji rolnej. Kilkaset lat działań w zakresie ochrony zwierząt zaowocowało wypracowaniem pięciu kluczowych swobód zwierząt gospodarskich, nazywanych często pięcioma wolnościami. Planowane działania potwierdzają, że w niedalekiej przyszłości Unia dalej będzie liderem w wyznaczaniu standardów w zakresie etycznej hodowli zwierząt. Warto wiedzieć, jak europejscy hodowcy rozwijają się w tej dziedzinie – w końcu według badań, aż 89% Amerykanów jest zaniepokojonych sytuacją panującą w produkcji zwierzęcej na terenie ich kraju[1].
Kraje Unii Europejskiej już w 1974 r. podejmowały nowatorskie działania w obszarze praw zwierząt, jednak prawdziwą zmianą była Dyrektywa Rady 98/58/WE z dnia 20 lipca 1998 r. dotycząca ochrony zwierząt hodowlanych. Przepisy Unii Europejskiej dotyczące dobrostanu zwierząt odzwierciedlają pięć wolności[2]:
- Wolność od głodu, pragnienia i niedożywienia – dostarczanie świeżej wody i pożywnego pokarmu, który zapewni zwierzętom odpowiednie zdrowie i wigor;
- Wolność od urazów psychicznych i bólu – zapewnianie odpowiedniej infrastruktury do utrzymywania zwierząt;
- Wolność od bólu, ran i chorób – regularna kontrola weterynaryjna, profilaktyka oraz leczenie chorób;
- Wolność do wyrażania naturalnego zachowania – zapewnianie odpowiedniej przestrzeni pozwalającej na wyrażanie normalnego behawioru, gwarantowanie odpowiedniego towarzystwa innych zwierząt;
- Wolność od strachu i stresu – odpowiedni poziom opieki i traktowania, właściwe wyszkolenie personelu i ograniczenie psychicznego oraz fizycznego cierpienia zwierząt[3].
Pięć swobód zwierząt gospodarskich jest podstawą do zrozumienia dobrostanu i ochrony praw zwierząt w Unii Europejskiej, mających mocne odzwierciedlenie w zasadzie cross compliance – wzajemnej zgodności. Każdy rolnik w Unii musi spełniać te same, restrykcyjne wymogi w zakresie zapewnienia właściwych warunków utrzymywania i traktowania zwierząt gospodarskich[4]. Wymogi te przekształcają szlachetne idee w efektywne rozwiązania prawne. Poszczególne wolności gwarantowane są za pomocą następujących narzędzi:
- Wolność od głodu, pragnienia i niedożywienia – europejscy hodowcy w ramach cross compliance są zobligowani do stosowania tylko pasz bezpiecznych dla zwierząt[5] oraz do zainstalowania odpowiedniej infrastruktury do żywienia i pojenia zwierząt w higienicznych i bezpiecznych warunkach[6],
- Wolność od urazów psychicznych i bólu – producenci mają obowiązek zapewnić bezpieczne środowisko – przykładowo posadzki pozwalające na przemieszczanie się bez kontuzji i możliwie ograniczające uszkodzenia kończyn, klatki eliminujące możliwość urazów czy konfliktów w ramach stada[7],
- Wolność od bólu, ran i chorób – każde zwierzę musi być otoczone profesjonalną opieką weterynaryjną, zaś w przypadku zwierząt chorych lub rannych interwencja musi być niezwłoczna. Wszelkie zabiegi, takie jak dozowanie antybiotyków czy szlifowanie kiełków mogą wykonywać tylko doświadczone oraz przeszkolone osoby,
- Wolność do wyrażania naturalnego zachowania – zwierzęta gospodarskie muszą mieć zapewnioną przestrzeń bytową, której wielkość uzależniona jest od gatunku zwierzęcia i systemu produkcji – przestrzeń ta powinna pozwalać na swobodę ruchu i ekspresję behawioru[8]. Zwierzęta muszą mieć też mieć zapewniony kontakt wzrokowy z innymi zwierzętami,
- Wolność od strachu i stresu – hodowcy są zobligowani do codziennego doglądania utrzymywanych zwierząt i ograniczania ich stresu. Istnieje też szereg dobrych praktyk mających na celu ograniczenie tych negatywnych odczuć za pomocą odpowiednich zabawek
i akcesoriów[9].
Unia Europejska już od ponad 40 lat podejmuje aktywne działania w zakresie ochrony praw zwierząt – dzięki temu unijne standardy dobrostanu zwierząt są jednymi z lepszych na świecie[10]. Koncept pięciu wolności nieustannie się rozwija – w Unii powstają coraz to nowe systemy podwyższonego dobrostanu, podwyższające standardy utrzymywania zwierząt. Można spodziewać się, że nowe rozwiązania powiązane z Europejskim Zielonym Ładem wprowadzą szereg dobrowolnych praktyk pozwalających na wyznaczenie nowego, wyższego poziomu troski o etyczną produkcję zwierząt
w Unii Europejskiej[11].
- [1] https://www.aspca.org/shopwithyourheart/business-and-farmer-resources/aspca-surveys
- [2] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:31998L0058
- [3] https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20200624STO81911/dobrostan-i-ochrona-zwierzat-przeglad-przepisow-ue-wideo
- [4] https://op.europa.eu/webpub/eca/special-reports/animal-welfare-31-2018/en/
- [5] MATERIAŁ INFORMACYJNYDOTYCZĄCY ZASADY WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI (cross-compliance), Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa, Luty 2018 r.
- [6] http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20100560344/O/D20100344.pdf
- [7] http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20100560344/O/D20100344.pdf
- [8] http://witrynawiejska.org.pl/zwierzeta/item/20652-lamanie-praw-zwierzat-na-wsi
- [9] https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_31/SR_ANIMAL_WELFARE_EN.pdf
- [10] https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20200624STO81911/dobrostan-i-ochrona-zwierzat-przeglad-przepisow-ue-wideo
- [11] https://op.europa.eu/webpub/eca/special-reports/animal-welfare-31-2018/en/